به نقل از «فارس»

کلیات جنبه‌های اخلاقی مربوط به فضای مجازی - بخش نخست

تاریخ انتشار: ۹ آبان ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۹۹۷۰۹۴

امیرعباس رکنی، کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه علوم قضایی

تحقیق و پژوهش در باب ارتباطات مجازی از اوایل دهه 1990 آغاز شده است و به‌صورت مداوم توسعه‌یافته و بیشتر می‌شود. علاقه روزافزون صاحب‌نظران شاخه‌های گوناگون علم (فیلسوفان، جامعه شناسان، روانشناسان، فرهنگ شناسان، زبان شناسان) به این موضوع به دلیل توسعه فزاینده‌ی موضوع تحقیق نیست، بلکه به دلیل نقش اساسی ارتباطات در هزاره جدید است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

پیش‌گفتار

پروفسور جیانکارلو الیا والوری[1] زاده 1940 در جنوا ایتالیا است. پدر او جزء شخصیت‌های برجسته و بانفوذ نیمه اول قرن بیستم در ایتالیا بود و برادر بزرگ‌ترش نیز همچون پدر دارای روابط بسیار گسترده‌ای با شخصیت‌های برجسته دیپلماتیک ایتالیایی بود. همین امر سبب شد تا جیانکارلو نیز به کمک برادرش مسیر زندگی خود را پیدا کند، هرچند این مسیر بسیار پرحادثه و فراز نشیب بوده است. او در طول حیات خود تجربیات بسیار مختلفی در حوزه‌های گوناگون داشته است. جیانکارلو والوری خود را در قامت یک مرد همه‌فن‌حریف نشان داده است؛ از سیاست گرفته تا نمایندگی صلح سازمان جهانی یونسکو و مدیریت شرکت‌های بزرگ تجاری و فناوری. او یک اقتصاددان و تاجر برجسته ایتالیایی و دارای نشان ممتاز علمی معتبر و افتخارات ملی است. وی دارای مدرک دکتری اقتصاد و مدیریت بازرگانی و همچنین دکتری علوم سیاسی است. او همچنین استاد حقوق، به‌ویژه حقوق مالیاتی نیز هست. آقای والوری به‌عنوان یک استاد تمام سابقه تدریس در دانشگاه‌های برجسته جهان مانند دانشگاه پکن، دانشگاه عبری اورشلیم و دانشگاه یشیوا[2] نیویورک را نیز در کارنامه خود دارد. او در حال حاضر عهده‌دار ریاست «گروه جهانی بین‌المللی»[3] ایتالیا هست. پروفسور والوری در زمینه فناوری‌های نوظهور راهبردی نیز تجربیات متعددی دارد و بر همین اساس سمت‌های مختلفی در این عرصه داشته است. ریاست افتخاری شرکت فناوری هواوی ایتالیا و مشاور ارشد اقتصادی گروه غول چینی اچ ان ای[4] ازجمله این موارد است. او پس از مدیریت شرکت‌ها و سازمان‌های خصوصی و دولتی متعدد، خود را متعهد به تحقیقات علمی در حوزه جغرافیای سیاسی جهانی کرد و در این عرصه نیز آثار علمی متعددی در کارنامه خود ثبت نمود. او در سال 1992 به‌عنوان افسر لژیون افتخاری جمهوری فرانسه، منصوب شد و به‌پاس خدماتش از فرانسوا میتران[5]، رئیس‌جمهور وقت فرانسه نشان لژیون دریافت کرد. نماینده رئیس‌جمهور فرانسه در روز اهدا نشان درباره انگیزه دولت فرانسه برای این کار گفت که پروفسور والوری «مردی است که می‌تواند فراتر از مرزها را ببیند و جهان را درک کند». جیانکارلو الیا والوری در سال 1977 نشان شایستگی جمهوری ایتالیا و در سال 2002 عنوان «عالی‌جناب»[6] را از آکادمی علوم انستیتو فرانسه[7] دریافت کرد. والوری در زمینه اخلاق نیز صاحب نظر و اثر است. اقتصاد اخلاق ازجمله حوزه‌های تخصصی مطالعات او است.

نکته‌ دیگری که در خصوص پروفسور والوری قابل ذکر است، پیچیدگی تعاملات سیاسی و شخصیت این فرد است. والوری در مقام یک شخصیت سیاسی ایتالیایی با رهبران کره شمالی، چین، کشورهای بولیواری و سران آژانس یهود ارتباط تنگاتنگی دارد. این جنبه از شخصیت او سبب شده است تا در مقام یک سیاستمدار کارکشته نیز به فعالیت بپردازد و در عین حال مواضع وی چندان نیز روشن نباشد. مسائل خاورمیانه و خصوصاً نقش استراتژیک جمهوری اسلامی ایران در منطقه ازجمله علاقه‌مندی‌های مطالعاتی او بوده و در این خصوص مقالات متعددی نیز نگاشته است که در آن‌جا نیز موضع وی نه دوستانه است و نه خصمانه. بر همین اساس لازم به تذکر است که سلسله‌گفتارهای اخلاقی که در ادامه بیان خواهد شد، فارغ از جنبه‌های شخصیت سیاسی جیانکارلو والوری و دیدگاه‌های او بوده و صرفاً از این باب است که مسائل جدید و قابل‌توجهی را در حوزه اخلاق فضای مجازی به‌عنوان یک صاحب‌نظر علم اخلاق طرح می‌کند.

اینترنت و فضای مجازی تأثیر تعیین‌کننده‌ای بر افکار عمومی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی دارد.

 

بدون شک مطالعه و آگاهی از شیوه جهان‌بینی چنین افرادی می‌تواند تأمل‌برانگیز و درعین‌حال نحوه برخورد آن‌ها با پدیده‌ها و مفهوم‌های جدید، کاربردی باشد. این سلسله‌گفتارها جدیدترین نظرات پروفسور والوری در باب اخلاق فضای مجازی است که در پلتفرم خبررسانی دیپلماسی مدرن[8] منتشرشده است. او در این گفتارها با نگاهی دقیق و موشکافانه که حاصل سال‌ها مطالعه و تدریس است، قصد دارد تا در وهله نخست، توجه صاحب‌نظران و متخصصان اخلاق فضای مجازی و پس‌ازآن، مخاطبین خویش را به موضوعات چالش‌برانگیز اخلاقی در بستر فضای مجازی معطوف کند.

کلیات جنبه‌های اخلاقی مربوط به فضای مجازی

فناوری‌های کنونی مخابرات[1] و در درجه اول شبکه جهانی اینترنت و فضای مجازی شکل‌گرفته پیرامون و مرتبط با آن‌یکی از مهم‌ترین عوامل توسعه جامعه جهانی است که تأثیر تعیین‌کننده‌ای بر افکار عمومی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی دارد؛ بنابراین نیاز آشکاری به درک جامع فلسفی از پیامدهای جهانی کامپیوتری شدن[2] و جامعه امروزی وجود دارد که ترکیب داده‌های متنوع علوم کاربردی را ممکن و لازم می‌سازد.

نیاز آشکاری به درک جامع فلسفی از پیامدهای جهانی کامپیوتری شدن و جامعه امروزی وجود دارد.

 

ازآنجایی‌که ارتباطات مجازی یک پدیده فرهنگی نسبتاً جدید است، هنوز هیچ سیستم قابل‌درک، متمایز و مؤثری از مقررات اخلاقی در این حوزه پدید نیامده است. علاوه بر این، ارتباطات مجازی دارای چنان ویژگی‌هایی است که می‌توان آن را تجسم یک آرمان آزادی‌خواهانه، حتی آنارشیستی یا ظاهراً آنارشیستی دانست، به‌طوری‌که اشخاص ثالث اجازه دارند ابراز وجود کرده و کنترل تشکیلات و مؤسساتی که این بستر را مدیریت می‌کنند، به‌نوعی به دست بگیرند.

ارتباطات مجازی یک پدیده فرهنگی نسبتاً جدید است، هنوز هیچ سیستم قابل‌درک، متمایز و مؤثری از مقررات اخلاقی در این حوزه پدید نیامده است.

 

ارتباطات مجازی فرصت‌های بی‌سابقه‌ای را برای تحقق آزادی شخصی به مردم ارائه می‌دهد و ماهیت اخلاقی آن را به چالش می‌کشد که منجر به بسیاری از چالش‌های اخلاقی از حیث نظری و کاربردی می‌شود که عموماً نیاز به راه‌حل مناسب دارد.

بنابراین، ارتباط این مشکل، از یک‌سو، با نیاز علمی و نظری برای مطالعه جامع و سیستماتیک جنبه‌های اخلاقی ارتباطات مجازی و از سوی دیگر، با نیاز جامعه به یک راهکار عملی برای ایجاد پل قانونی به‌منظور پر کردن شکاف اخلاقی صدرالاشاره مشخص می‌شود.

ارتباطات مجازی فرصت‌های بی‌سابقه‌ای را برای تحقق آزادی شخصی به مردم ارائه می‌دهد و ماهیت اخلاقی آن را به چالش می‌کشد.

 

تحقیقات موجود در این زمینه عمدتاً بر فعالیت‌ها و رفتارهای افراد در طول ارتباطات رایانه‌ای متمرکز است، اما بیشتر توسط وب در ذات خود هدایت می‌شود؛ یعنی مجموعه قواعد و اصول حاکم بر این ارتباط، مانند اخلاقی و یا غیراخلاقی بودن فضای مجازی؛ بنابراین، نیاز به تأمل اخلاقی و فلسفی و ارزیابی عینی فرآیندهای ارتباط مجازی و تأثیر آن بر جامعه وجود دارد.

نیاز به تأمل اخلاقی و فلسفی و ارزیابی عینی فرآیندهای ارتباط مجازی و تأثیر آن بر جامعه وجود دارد.

 

برای رسیدن به این هدف، باید از طرق زیر به توصیف ویژگی های ارتباط مجازی پرداخت:

در نظر گرفتن ایده‌های کلیدی موجود تجزیه‌وتحلیل میزان تأثیر این ایده‌ها در ایجاد یک نظام اخلاقی خاص برای فضای مجازی تعیین وضعیت اخلاق در سیستم تنظیم‌کننده‌های هنجاری ارتباطات مجازی شناسایی اصول اخلاقی اساسی که رفتار را در این حوزه تنظیم می‌کند تشریح و تجزیه‌وتحلیل قواعدی که بر اساس منشورهای اخلاقی در فضای مجازی هستند یا باید باشند. شناسایی ویژگی‌های نت (رفتار متمدنانه‌ای که باید هنگام برقراری ارتباط داشته باشیم) و تعیین این‌که خود شهروندان چه نقشی در خودتنظیمی مطلوب خود در اینترنت دارند. بررسی و تحلیل معضلات اخلاقی و فلسفی اصلی ناشی از ظهور فناوری‌های جدید اطلاعات و ارتباطات.

ازاین‌رو، آنارشی زدایی از فضای مجازی منوط به حل این مشکلات است.

اخلاق ارتباطات مجازی[3] یا همان‌طور که معمولاً نامیده می‌شود اخلاق شبکه سایبرنتیک[4]، به‌عنوان حوزه‌ای جدیدی از فلسفه عملی در حال ظهور است.

در سال‌های اخیر تعداد زیادی نشریه در مورد مشکلات تعامل انسان با شبکه‌های فناوری اطلاعات جهانی منتشرشده است.

 

علیرغم این‌که در سال‌های اخیر تعداد نسبتاً زیادی نشریه در مورد مشکلات تعامل انسان با شبکه‌های فناوری اطلاعات جهانی به‌خصوص در کشورهای انگلیسی‌زبان منتشرشده است، تنها تعداد کمی از این آثار به جنبه‌های اخلاقی تعاملات در این شبکه‌ها اختصاص‌یافته است؛ زیرا در این کشورها تلاش‌ها به‌طور ناجوانمردانه‌ای مبتنی بر سود است و در تولید این مقاله‌ها به سود، بسیار بیشتر از ارزش‌های انسانی و اخلاقی توجه شده است.

تعداد کمی از این آثار به جنبه‌های اخلاقی تعاملات در این شبکه‌ها اختصاص‌یافته است.

 

اخلاق ارتباطات مجازی اغلب به‌عنوان دنباله و توسعه حوزه آکادمیک اخلاق کامپیوتری، حوزه‌ای از اخلاق کاربردی که به مطالعه مشکلات اخلاقی ایجادشده توسط فناوری اطلاعات می‌پردازد، در نظر گرفته می‌شود. اگر توجه اولیه به ماهیت غیرمستقیم تعاملات مجازی داشته باشیم، این رویکرد کاملاً مشروع به نظر می‌رسد.

درعین‌حال، تعدادی از محققین بر این باورند که تمام اقداماتی که به‌واسطه رایانه انجام می‌شوند، بدون استثنا، ماهیت اطلاعاتی دارند. داشتن ماهیت اطلاعاتی بدان معنی است که کارهایی که توسط رایانه انجام می‌شود، چنان تأثیر قابل‌توجهی بر اینفوسفر[5] (قلمرو متافیزیکی اطلاعات، داده‌ها، دانش و ارتباطات) می‌گذارد که پیامدهای آن در معرض ارزیابی اخلاقی قرار می‌گیرد.

در این کشورها تلاش‌ها به‌طور ناجوانمردانه‌ای مبتنی بر سود است و در تولید این مقاله‌ها به سود، بسیار بیشتر از ارزش‌های انسانی و اخلاقی توجه شده است.

 

درنتیجه، اطلاعات به موضوعی کاملاً مستقل از روابط اخلاقی تبدیل می‌شود و ازاین‌رو اخلاق رایانه‌ها و ارتباطات مجازی جایگاهی پیدا می‌کند که ازنظر فلسفی مهم‌تر از اخلاق دادگاه عالی اطلاعات[6] است که «اخیراً» توسعه‌یافته است.

بر اساس دیدگاهی دیگر، اخلاق ارتباطات مجازی را باید یکی از انواع اخلاق حرفه‌ای دانست که به‌طور قابل‌توجهی به اخلاق کتابداران و ارتباط دهندگان[7] نزدیک‌ است (معاهده‌های اخلاقی رسانه‌ها، منشورهای روزنامه‌نگاران و غیره). این رویکرد مبتنی بر تجزیه‌ وتحلیل رایج‌ترین نوع فعالیت‌های اجتماعی توسط کاربران اینترنتی است و ازاین‌رو، باکمی ملاحظات، آن‌ها به نمایندگان گروه‌های حرفه‌ای مختلف تبدیل می‌شوند که نه‌تنها حق وجود، بلکه حق برابر قرار دادن خود با نهادهای مشابه موجود ملی یا بین‌المللی را نیز دارند.

نویسندگان انگلیسی‌زبان بر جنبه‌های فرهنگی و ارزش شناختی اخلاق وب تمرکز می‌کنند و مشکلات اخلاقی ارتباطات مجازی را در چارچوب اخلاق هنجاری و به‌عنوان یک قاعده بر اساس کاربرد مفاهیم اخلاقی کلاسیک برای خودشان در نظر می‌گیرند.

 

دو راهبرد اصلی برای توجیه اخلاق وب وجود دارد: راهبرد انگلیسی‌زبان (عمدتاً در ایالات‌متحده آمریکا) و راهبرد آلمانی‌زبان. نویسندگان انگلیسی‌زبان بر جنبه‌های فرهنگی و ارزش شناختی اخلاق وب تمرکز می‌کنند و مشکلات اخلاقی ارتباطات مجازی را در چارچوب اخلاق هنجاری و به‌عنوان یک قاعده بر اساس کاربرد مفاهیم اخلاقی کلاسیک برای خودشان (در درجه اول فایده‌گرایی، اقتصادگرایی و شیوه‌های تجاری) در نظر می‌گیرند. نویسندگان آلمانی‌زبان، در عوض، توجه خود را بر جنبه‌های ارتباطی اخلاق وب و روی یک موضوع مهم ازلحاظ نظری اما بیش‌ازحد انتزاعی معطوف می‌کنند؛ این‌که آیا اخلاق، به‌طورکلی و اخلاق وب، به‌طور خاص، قابل‌اثبات است؛ و در درجه اول تحقیق را بر اساس اخلاق گفتمانی انجام می‌دهند.

نویسندگان آلمانی‌زبان، توجه خود را بر جنبه‌های ارتباطی اخلاق وب و روی یک موضوع مهم ازلحاظ نظری اما بیش‌ازحد انتزاعی معطوف می‌کنند.

 

مبنای روش‌شناختی این مطالعه یک رویکرد میان‌رشته‌ای ترکیبی و همچنین یک تحلیل جامع و سامانمند از پدیده موردمطالعه است. روش پیشنهادی تجزیه‌وتحلیل معیارها و قضاوت‌های ارزشی، ساختاری-کارکردی و تاریخی- ژنتیکی را با ایده‌های اصلی مکاتب انسان‌شناسی و هرمنوتیک و همچنین با دستاوردهای رشته‌های علمی مانند علوم سیاسی، جامعه‌شناسی، مطالعات فرهنگی، روانشناسی و نظریه ارتباطات ترکیب می‌کند.

تازگی این نتایج در موارد ذیل قابل‌مشاهده است:

شناسایی ویژگی‌های رشته اخلاقی ارتباطات مجازی مضمون‌سازی و نظام‌مندسازی تنظیم‌کننده‌های اخلاقی ارتباطات مجازی اعتبار نظری هنجارها، قواعد و اصول اخلاقی حاکم بر رفتارها در این زمینه

اهمیت نظری این امر در ارائه سامانمند فرآیندهای ارتباط مجازی از منظر اخلاقی نهفته است؛ که نه‌تنها امکان کاوش در امور فضای مجازی را فراهم می‌کند، بلکه پیش‌نیازی برای ایجاد مکانیسم‌های مؤثر به‌منظور تضمین اجرای اخلاق مشترک با هنجارها، قواعد و اصول مرتبط را میسر می‌سازد. نتایج به‌دست‌آمده می‌تواند برای تحقیقات بیشتر در مورد مشکل تأثیر ارتباطات مجازی بر جامعه و شخصیت در چارچوب رشته‌های نظری مانند اخلاق، تربیت، جامعه‌شناسی و روان‌شناسی مورداستفاده قرار گیرد.

تجزیه‌وتحلیل فرآیندهای ارتباطی می‌تواند کاربرد گسترده‌ای در تئوری و عمل مدرن ارتباطات جمعی نیز پیدا کند.

در بیشتر موارد، ارتباطات مجازی با ویژگی‌های متمایزی مانند میانجی‌گری، تعامل، فاصله و ماهیت میان فرهنگی جهانی مشخص می‌شود. ناشناس بودن شرکت‌کنندگان فرصت‌های زیادی را برای ساخت هویت شخصی فراهم می‌کند. زیرا سلسله‌مراتبی به لحاظ مقامی[8] وجود ندارد، درحالی‌که فرا نهادی بودن آن‌ها، توسعه نیافتن و نامشخص بودن قوانین اجتماعی (اعم از حقوقی و اخلاقی) می‌تواند منجر به حاشیه رفتن و تمسخر فرآیندهای ارتباطی شود و فرآیندهای ارتباطی که به‌صورت فرقه‌ای در گروه محدودی از کاربران اینترنت متمرکزشده‌اند، به‌تدریج ارتباط خود را با واقعیت زمینی از دست می‌دهند.

ویژگی‌های فوق، همراه با ناقص بودن مقررات نوین فناوری اطلاعات، امکان تنظیم سازمانی و قانونی این حوزه را به میزان قابل‌توجهی محدود می‌کند که به مشارکت‌کنندگان در ارتباطات مجازی این امکان را می‌دهد تا آن را «آخرین قلمرو آزادی»، برای دوری از کنترل دولت در نظر بگیرند. درنتیجه، خودتنظیمی داوطلبانه اخلاقی[9] فوق که عمدتاً خودجوش و خود انگیخته است و عملکردهای جبرانی را انجام می‌دهد، شروع به اولویت‌بندی تنظیمِ هنجاریِ ارتباطاتِ مجازی می‌کند. یا بهتر است بگوییم قانون‌گذاران از آن‌ها برای تولید قوانین الگوبرداری می‌کنند یا خود قانون‌گذاران به‌عنوان کاربران اینترنت عمل می‌کنند تا با ورود به محیط به‌صورت ناشناس، بهتر بتوانند محیط را درک کنند.

ادامه دارد ...

 

[1] Giancarlo Elia Valori

[2] Yeshiva

[3] International World Group

[4] HNA

[5] François Mitterrand

[6] Honorable

[7] Académie des Sciences de l’Institut de France

[8] https://moderndiplomacy.eu/author/giancarlovalo/

________________________________________

[1] current telecommunication technologies

[2] computerisation

[3] The ethics of virtual communication

[4] the ethics of the cybernetic network

[5] Infosphere

[6] the ethics of information tout court

[7] communicators

[8] status hierarchy

[9] voluntary moral self-regulation

 

منبع اولیه: امیرعباس رکنی، کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه علوم قضایی

منبع ثانویه: وبگاه پژوهشگاه مجازی

انتهای پیام/

از شما صاحبنظر گرامی در حوزه تعلیم و تربیت هم دعوت می کنیم، از نویسندگان، ممیزان و اعضای هیئت تحریریه پنجره تربیت باشید. برای ارسال مطالب و عضویت در هیئت تحریریه، از طریق ایمیل FarsPanjarehTarbiat@gmail.com مکاتبه فرمائید.

منبع: فارس

کلیدواژه: فضای مجازی اخلاق اخلاق در فضای مجازی مقررات اخلاقی ارتباطات مجازی نظام اخلاقی اخلاقی ارتباطات مجازی فرآیندهای ارتباط ارتباط مجازی جنبه های اخلاقی فناوری اطلاعات انگلیسی زبان تجزیه وتحلیل بر جنبه عنوان یک قابل توجهی فضای مجازی صاحب نظر شبکه ها بر اساس

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۹۹۷۰۹۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

(ویدئو) واکنش تاکسیرانی به فیلم حمل بار عجیب یک تاکسی

بهنام پاکزاد در واکنش به انتشار ویدئویی در فضای مجازی مبنی بر حمل بار نامتعارف از سوی یک دستگاه تاکسی، اظهار کرد: در چند روز گذشته ویدئویی در فضای مجازی منتشر شده که در آن یک تاکسی اقدام به حمل بار کرده و یک نفر هم روی سقف خودرو ایستاده و از بار مراقبت می‌کند.

به گزارش ایسنا، وی با بیان این‌که بلافاصله بعد از رویت این فیلم که در تونل امیرکبیر ثبت شده بود، راننده متخلف شناسایی شد، تصریح کرد: راننده ضمن پذیرفتن اشتباه از این اقدام اظهار پیشیمانی کرده است. سرپرست روابط عمومی سازمان تاکسیرانی تهران با بیان اینکه راننده متخلف به هیات انضباطی معرفی شد، گفت: طبق قانون حمل بار توسط تاکسی‌ها ممنوع است.

کد ویدیو دانلود فیلم اصلی